هدف تحقیق

هدف تحقیق

- هدف هر تحقیقی در علوم مختلف ، از جمله در علوم انسانی و اجتماعی که علوم اقتصادی نیز در این حوزه قرار می گیرند ، « کشف حقیقت » یا « شناخت علمی » موضوع یا مسئله ی مورد نظراست ؛ که در دو مقوله یا به اصطلاح دو رشته و شاخه ی اساسی جریان می یابد :

- کاربرد نتیجه فعالیتهای مطالعاتی و تحقیقاتی در این مورد ، در تهیه و تدوین یک الگوی نظری مطالعاتی برای شناخت تمام ابعاد موضوع مورد مطالعه .

- بکار گیری نتایج مطالعات و به طور کلٌی تحقیقات ِ در دست ، به منظور حلٌ مسئله ، یا حتی معضل مورد تحقیق ، مبتنی بر مجموعه ای اطلاعاتی آماری از این موضوع که در ریزترین دقایق کار می توانند یار و یاور کاربران ِ نتیجه ی تحقیق در تحلیل موضوع ، و به زبانی صریح تر حلٌ مسئله مورد نظر باشند .

عید سعید غدیر مبارکباد

منبع یابی و مستند سازی

منبع یابی بخشی از معتبر سازی و در واقع مستند سازی مطالعه و تحقیق است که در چهارچوب مدیریت اطلاعات قرار می گیرد و از اینجاست که آگاهی از سیستمهای اطلاعاتی برای هر پژوهشگری ضرورت می یابد . اعتبار هر مطالعه و تحقیق حتی در تحقیقات میدانی ( که مثلا" با عکس و فیلم و... مستند می شود ) و به خصوص در تحقیقات باصطلاح کتابخانه ای در منابع و مستندات آن است ؛ که تا کنون به برخی از آنها اشاره شد . این بخش به حدٌی اهمٌیت دارد که در دانشگاههای بزرگ جهان چون سوربن ، هاروارد و اکسفورد دانشجویان دوره ی دکتری را ملزم ساخته اند که پس از انتخاب و تصویب موضوع تز خود پوشه ای حاوی دو مورد زیر ارائه دهند :

1 - طرح تز

2 - فهرست منابع مورد مطالعه

و همانطور که موضوع و طرح تز میبایست مورد تصویب دانشگاه باشند منابع اصولی و اولیه مطالعه نیز میبایست مورد پذیرش استادان مربوط قرار گیرند .

قاعدتا" هرچه منابع مطالعه علمی تر و معتبر تر باشند مطالعه نیز علمی تر و معتبر تر خواهد بود .

از اینجاست که برخی تسلط هر دانش پژوهی به سیستم های اطلاعاتی و استفاده از آن را از نخستین شروط توفیق در مطالعه و تحقیق دانسته اند :

- آگاهی از سامانه های اطلاعاتی

- آکاهی از روش استفاده از کتابخانه ، روش استفاده از اینتر نت ، روش استفاده از لوح های فشرده ، و...

- آگاهی از روش کتابنگاری و ...

مراجع غیر نوشتاری مطالعات (5) . آثار باستانی

 مراجع غیر نوشتاری مطالعات (5) . آثار باستانی

آثار تاریخی و اشیاء مورد نگهداری در موزه ها از جمله منابع مطالعاتی هستند که در اکثر قریب به اتفاق مواقع ارزش آنها در مطالعات و تصمیمگیری های آمایشی مورد غفلت قرار گرفته است .

به عنوان مثال امروز بسیاری از دست اندرکاران توسعه در ایران به یاد دوران های اوج پیشرفت و ترقی ایران زمین ، در اعصاری که نقش چهارراهی در تجارت جهان را ایفاء می کرده است ، پیاپی یاد آور نقش جاده ابریشم و اولویت بازسازی آن می شوند . نگاهی به ساختار کالبدی شهرهای تاریخی ایران چون لار - کرمان - یزد - اصفهان - کاشان - تبریز و.... مثلا" کاروانسراهائی که از قرون پیش در آن شهر ها بافیمانده است نیز یاد آور این اهمٌیت است .

یکی از مهمترین موضوعاتی که در آمایش سرزمین و برنامه ریزی توسعه یک شهر - ناحیه یا کشور وجود دارد نقش طبیعی آن محل برحسب موقعیت جغرافیائیش در جهان می باشد ؛ که معیار اهمٌیت این نقش را میتوان در ایفای آن در طول تاریخ یافت ؛ اگرچه گاه نقش ها و فرصت هائی جدید می توانند نقش های تاریخی را به طور کلٌی به فراموشی سپارند . با اینهمه به عنوان مثال امروز می بینیم که سرزمین ایران بر حسب موقعیت جغرافیائی خود هنوز هم می تواند از مزیت و اولویت نقش تاریخی چهارراهی خود ( ترانزیت ) بهره برداری هائی کلان داشته باشد .

مراجع غیر نوشتاری مطالعات (3) . عکس هوائی

 

مراجع غیر نوشتاری مطالعات (3) . عکس هوائی

هر عکسی که بتواند به مطالعات آمایش سرزمین کمک کند در زمره ی اسناد و مدارک آن محسوب می شود ؛ امٌا مهمترین عکس هائی که در آمایش سرزمین به کار می روند عکس های هوائی هستند که از زمین و عوارض ، و خصوصیات ظاهری آن گرفته شده اند .

امروزه به حدٌی استفاده از عکس های هوائی به صورتی آسانتر ، سریع تر ، دقیق تر و غالبا" کم هزینه تر از استفاده از نقشه جغرافیائی شده است که عملا" عکس جای نقشه را گرفته است ؛ به ویژه در امور مکان یابی صنایع ، کشاورزی ، راه های شوسه و راه آهن ، ساخت فرودگاه و از همه مهم تر مکان یابی های نظامی .

نهایتا" اکثر نقشه ها نیز بر اساس عکس های هوائی تهیه شده اند .

مراجع غیر نوشتاری مطالعات (2) نقشه های جغرافیائی

نقشه های جغرافیائی نه تنها در غالب مطالعات و پژوهشهای عمومی و کلان ، بلکه به خصوص در مطالعات اصولی و ضروری در آغاز ، و آنگاه در ضمن  آمایش سرزمین ، چنان نقشی اساسی ایفاء می کنند که در آمایش سرزمین و برنامه ریزی برای آن یا قبل از برنامه ریزی آمایش سرزمین به این موضوع ، و به عنوان نخستین و بنیادی ترین فصل از آمایش سرزمین ، می پردازند : تا سرزمینی به دقٌت توصیف و تصویر و شناخته نشود نمی توان آن را به درستی آمایش نمود و این توصیف و تصویر یا نقشه جغرافیائی هرچه دقیق تر باشد کار آمایش سرزمین مربوط را کامل تر می کند :

- تحلیل بستگی های میان عناصر فضای جغرافیائی مورد نظر

- شناخت دقیق روابط موجود بین این عناصر

که جغرافیدان آنها را بین :

مضامین یا محتوا های فضا

مضامین و محتواهای سرزمین

و

مضامین یا محتواهای نقشه ی جغرافیائی 

جستجو می کند ؛ و نقشه را به صورت ابزار ی اساسی در معرفی محل مورد نظر و آمایش آن جلوه گر می سازند ؛ و آنگاه :

چگونه نقشه جغرافیائی در بازسازی و به سازی فضای جغرافیائی زندگی ما را مدد می رساند 

آمایش سرزمین از نظر علمی و منطقی بدون وجود و استفاده صحیح از نقشه جغرافیائی محل امکانپذیر نیست ؛ امٌا کدام نقشه و با کدام مشخصات ؟

مفهوم ، تعریف و مشخصات یک نقشه جغرافیائی مطلوب : 

مراجع غیر نوشتاری مطالعات (1)

.

 مراجع غیر نوشتاری مطالعات (1)

در « مرکز اسناد و مدارک علمی » به جای کتابخانه

در جوامع عقب مانده ودر حال توسعه که تقریبا" همچنان سنٌتی باقی مانده اند منابع مطالعاتی خود را همچنان در کتاب ها ، مقالات ، گزارش ها ، یادداشت ها ، و به طور کلٌی در « نوشتار » هائی می بینند که در کتابخانه های عمومی - خصوصی - اختصاصی و تخصصی ، یا در آرشیوهای علمی و عمومی ارائه می شوند ؛ حال آنکه امروز محتویات کتابخانه ها از اینگونه  منابع آماری - اطلاعاتی نوشتاری فراتر رفته به این دلیل غالبا" « مرکز اسناد و مدارک علمی » نامیده می شوند ؛ و به غیر از نوشتارها ، منابع دیگری را نیز جمع آوری و ارائه می دارند ؛ از جمله :

- نقشه ها ( اطلس ها و... )

- عکس ها

- سنگ نبشته ها و نظایر آنها که به صورت عکس و فیلم هم ارائه می شوند .

- نوارهای صوتی ( و از آنجمله برنامه های رادیوئی )

- فیلم ها ( و از آنجمله برنامه های تلویزیونی و ویدئوها .... )

- اشیاء که بیشتر در موزه ها ارائه می شوند

- محوطه های تاریخی ، کارگاهی ، و ...

و اینهمه قبل از ارزشیابی اگرچه قاعدتا" توسط مرکز ارائه دهنده آنها ، به خصوص اگر دارای عنوان علمی است ، مورد ارزشیابی قرار گرفته اند ، لازم است توسط محقق یا گروه تحقیق نیز مورد ارزشیابی ئی دقیق و جدٌی قرار گیرند .  

روش منبع یابی در کتابخانه و غیر از آن

آنچه به صورتی بسیار مجمل آمد نشان می دهد که هر دانشجو و پژوهشگری در امر آموزش و به ویژه پژوهش نیاز مند آگاهی هرچند اصولی و مختصر از روش منبع یابی است که آن خود نیاز به آموزش دقیق و صحیح دانشگاهی یا اطلاع و مطالعه منابعی اصولی چون منابع زیر دارد : 

- طاهره خدادوست . تحقیق ، مآخذ شناسی و گزارش نویسی . از انتشارات دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی . تهران . 1349 .

- پروین انوار . مآخذ شناسی و استفاده از کتابخانه . کتابفروشی زوار . تهران . 1354 .

- پاولین اترتون . مبانی نظامها و خدمات اطلاعاتی . فصل اوٌل : خدمات اطلاعاتی مقدمه . ترجمه علی آقابخشی و سیمین بردبار . مرکز اسناد و مدارک علمی ایران . تهران . 1363 .

- جودیت ویدال هال . راهنمای نوشتن گزارش های علمی و اداری . ویرایش کریستین رایت . ترجمه و تلخیص محمد نقی مهدوی . مرکز اسناد و مدارک علمی ایران . تهران . 1366 .

- عباس حری . مراجع و بهره گیری از آنها . مرکز اسناد فرهنگی آسیا . تهران . 1356 .

منابعی جدید تر و کامل تر نیز به زبان فارسی وجود داشته اند که به دلیل استفاده ما از منابع به زبان فرانسه ، از آنها کمتر استفاده کرده در اینجا عنوان نشده اند .

منبع یابی از طریق اینتر نت نیز گسترده است و مباحث خاص خود را دارد .

منبع یابی در کتابخانه (2)

ب - مراجع غیر مستقیم مطالعات (10)

منبع یابی در کتابخانه (2)

هرگاه پژوهشگر مطمئن نباشد که در کتابی راجع به موضوع مورد بررسی وی مطالبی وجود دارد پس از مشاهده مستقیم عنوان کتاب در کتابخانه ، یا دریافت آن  به توسط « شماره راهنما » از کتابدار ، به مطالعه مقدمه ، نتیجه و به ویژه فهرست و فهرست اعلام آن می پردازد  . حتی برخی از پژوهشگران مجرب اداری که فرصتی کافی برای انجام وظیفه محوله ندارند ، به منظور استفاده از منابع کتبی  و به ویژه کتاب ها  ، ابتدا به فهرست اسامی، فهرست اماکن  ، فهرست موضوعی ، و... یا به اصطلاح اندکس هائی که در پایان کتاب آمده است مراجعه کرده شماره صفحات مربوط به موضوع مورد بررسی خود را یادداشت و فقط به مطالعه و در صورت لزوم یادداشت آن صفحات می پردازند .

تنها عملی که لازم است قبل از یادداشت مطالب ، یا به اصطلاح « برگه نویسی توصیفی » ( فیش نویسی توصیفی ) انجام گیرد این است که با ارزیابی نسبتا" دقیق از بین منابع مشابه  ، معتبر ترین را انتخاب نموده بقیه را حذف نمود ( البته فقط در بررسیهائی که تنها جنبه ی اطلاعاتی - تالیفی داشته ملزم به پردازش ، تحلیل و تفسیر و پیش بینی نیستند ) .

برای این ارزیابی می توان عوامل زیر را در نظر گرفت :

- اعتبار بیشتر نام نویسنده یا گروهی بودن مؤلفان 

- اعتبار نام ناشر که مثلا" فلان دانشگاه مشهور است 

- پر تیراژ بودن و تعداد چاپ های کتاب

- کامل تر بودن مباحث کتاب ( با توجه به فهرست مندرجات )

- دقیق تر بودن مطالب ؛ و منطقی بودن آن به ویژه عدم تناقض در مطالب ارائه شده 

- و ...

منبع یابی در کتابخانه

ب - مراجع غیر مستقیم مطالعات (9)

منبع یابی در کتابخانه

اصولا" بهترین روش مرتب کردنِ کتاب ها و اصولا" اسناد و مدارک ، در یک کتابخانه این است که تمام کتابهایی که دارای موضوعی واحد و مشترک یا مشابه هستند را در جوار یکدیگر قرار دهند ، و همین اصل است که روش های کتابداری ، به خصوص دو روش بسیار مشهور و متداول کتابداری در جهان ، یعنی « روش دهدهی دیویی » و « روش کنگره یا همان روش اِل - سی » را به وجود آورده است ؛ گرچه گاه روش دیوئی را برای بخش مرجع و روش کنگره را برای سایر بخش ها ترجیح می دهند . این قاعده سبب می شود در کتابخانه هائی که ورود واستفاده مستقیم از خزانه کتابخانه برای مطالعه گران آزاد است  پژوهشگر می تواند به سهولت ، در یک یا چند قسمت محدود از کتابخانه ، به منابع مورد نیاز خود دست یابد . 

در سایر کتابخانه ها ، یعنی کتابخانه هائی که ورود مراجع به خزانه برای همه آزاد نیست ، نیز مطالعه گر می تواند بکمک برگه هائی که برحسب موضوع کتاب در برگه دان موضوعی در جوار یکدیگر قرار گرفته اند به طریقی آسانتر و با اعتماد بیشتر ، تمام منابع لازم در بررسی موضوع  یا موضوع های مورد نظر خود را، که در کتابخانه وجود دارند ، بیابد . به همین دلیل و به منظور کمک به مراجعین و به ویژه پژوهشگران ، برای کتاب یا به طورکلٌی نشریه ای که به موضوعاتی متفاوت مربوط می شود برگه های موضوعی متفاوت تهیه می کنند . مثلا" برگه مشخصات کتاب « تکامل نهادها و ایدئولولوژی های اقتصادی » را می توان در برگه دان موضوعی « تاریخ » ، « تکامل » ، « جامعه شناسی » ، « فلسفه » ، « اقتصاد » و حتی « انگلستان » و... باز یافت .

در کتابخانه های متوسط و بزرگ برگه دان موضوعی « کتابها » ، « پایان نامه ها » ، « گزارش ها » ، و « مجلات » از یکدیگر جداست که به این ترتیب لازم است از همه این برگه دان ها استفاده شود .